در شماره گذشته ضمن طرح این سوال که آینده جامعه ها وجهان بشریت چه مى شود؟ نظر قرآن درباره سرنوشت جامعه ها چیست؟ بیان شد که قرآن در خصوص سرنوشت بشریت به روشنی سخن گفته است و رجوع به آیات قرآن، این سخن را تایید می کند. ضمنا آیات ده گانه ای را که در این موضوع وارد شده است را نیز در چند بخش از جمله: صالحان وارثان زمین مى شوند، استقرار آیین خدا و گسترش امنیت در جهان، پیروزى پیامبران، در مبارزه حق و باطل، حق، همواره پیروز است و کمک هاى غیبى در سرانجام جامعه ها مورد بررسی قرار دادیم.
اکنون باید دید که این وعده ها و نویدهاى قرآن که تاکنون به صورت جهانى و عالم‌گیر جامه عمل نپوشیده است کى تحقق خواهد پذیرفت، این مشکل را مى توان با مراجعه به روایات صحیح اسلامى گشود وروایات اسلامى انگشت روى این مجهول مى گذارند و از تحقق این نویدها در عصر ظهور امام زمان (علیه السلام)گزارش مى دهند.
روایات از یک رشته تکامل ها و پیشرفت ها در عقول و خردها، در صنایع و تکنیک، گزارش داده همچنان که از جهانى شدن عدل اسلامى وآیین توحید قاطعانه خبر مى دهند، اینک این روایات را به صورت فشرده در این جا مى آوریم، و از هر موضوعى تنها به نقل یک حدیث اکتفا مى کنیم.
1. تکامل عقول و خردها
مرور زمان، و تجارب تلخ و شیرین، مایه شکوفایى عقل انسانى مى گردد و بشر در پرتو الطاف الهى در مى یابد که: دیگر، سازمان هاى بشرى و تدابیر انسانى قادر به حل تضادها و مشکلات نیست از این جهت بى درنگ به نداى حضرت قائم (علیه السلام) پاسخ مى گوید، و انسان ها با رضایت خاطر، به انقلاب امام مى پیوندند.
امام باقر (علیه السلام) مى فرماید:
«إذا قام قائمنا وضع اللّه یده على رؤوس العباد فجمع بها عقولهم وکملت به أحلامهم» .(1)
«آنگاه که قائم ما قیام کند، خداوند دست لطف و رحمت خود را بر سر بندگان خود مى گذارد و از این طریق، به عقول آنان وحدت مى بخشد و به وسیله او خردهاى آنان تکامل پیدا مى کند».
2. تکامل صنایع
انقلاب جهانى، بدون تکامل صنایع امکان پذیر نیست رهبر انقلابى که مى خواهد صداى خود را به آخرین نقطه جهان برساند، بدون تکامل تکنیک، امکان پذیر نمى باشد، از این جهت احادیث اسلامى نوید مى دهد که در عصر ظهور امام (علیه السلام) صنایع به حدى تکامل پیدا مى کند که جهان حکم یک شهر را پیدا مى کند و افرادى که در خاور زندگى مى کنند، کسانى را که در باختر زندگى مى نمایند، مى بینند و سخنان آنان را مى شنوند.
چنان که امام در این مورد مى فرماید:
«انّ المؤمن فى زمان القائم وهو بالمشرق لیرى أخاه بالمغرب وکذا الذى فى المغرب یرى أخاه الذى بالمشرق» .(2)
«در زمان قائم، فرد با ایمان که در مشرق زیست مى کند، برادر خود را که در مغرب زندگى مى کند مى بیند».
در حدیث دیگر مطلب به طور روشن تر بیان شده است وآن این است که:
إنّ قائمنا إذا قام مدّاللّه لشیعتنا فی أسماعهم وأبصارهم، حتّى لا یکون بینهم و بین القائم یرید یکلّمهم فیسمعون و ینظرون إلیه وهو فى مکانه.(3)
«آنگاه که قائم ما قیام مى کند خدا به دیدگان و گوشهاى پیروان او قدرت مى بخشد تا آنجا که میان آنان و رهبر خود، حایلى نمى ماند او با آنان سخن مى گوید، و سخنان او را مى شنوند و به او مى نگرند در حالى که او در جاى خود قرار دارد».
3. جهانیان در پوشش اسلام در مى آیند
احادیث نویدهاى قرآن را درباره جهانى گشتن آیین اسلام، بر ظهور امام قائم تطبیق مى کند آنجا که امام باقر(علیه السلام) مى فرماید:
یبلغ سلطان المشرق و المغرب ویظهر اللّه عزّوجلّ به دینه على الدین کلّه ولو کره المشرکون.(4)
«قدرت و تسلط او شرق و غرب را فرا مى گیرد و خدا به وسیله او دین خود را بر تمام ادیان پیروز مى گرداند هر چند مشرکان دوست نداشته باشند».
4. تکامل اخلاقى
در محاسبات گذشته به این نقطه رسیدیم که تکامل حقیقى باید ابعاد مادى و معنوى داشته باشد و تکامل یک بعدى، تکامل واقعى نیست.
احادیث اسلامى بر تکامل اخلاقى در عصر ظهور امام دوازدهم گواهى مى دهد آنجا که همه محدثان اسلامى این جمله را از پیامبر (ص) نقل مى کنند که یکى از ویژگى هاى حکومت امام قائم ، گسترش عدل و داد و برچیده شدن بساط ظلم و ستمگرى است و جمله (یَمْلأُ الأَرضَ قِسْطاً وعَدلاً) ، بیانگر این تکامل اخلاقى است.
5. ترمیم خرابى ها
احادیث اسلامى از آبادى جهان و تسلط بشر بر گنجینه هاى نهفته در دل زمین در زمان ظهور امام به روشنى گزارش مى دهد و جمله یاد شده در زیر در روایات وارد شده است:
«وتظهر له الکنوز ولا یبقى فى الأرض خراب إلاّ یعمره» .(5)
«گنجینه هاى نهفته در دل زمین در اختیار امام قرار مى گیرد و او با نفوذ و قدرت مادى و معنوى که دارد، تمام ویرانى هاى موروث از ظلم وجور را، آباد مى کند.
نتیجه این که آنچه را که محاسبات عقلى و اجتماعى درباره سرانجام جامعه ها نشان مى داد، مورد تصدیق قرآن واحادیث اسلامى است چیزى که هست احادیث اسلامى زمان و وقت این تکامل ها را به روشنى تعیین مى کند و ظهور امام قائم (عج) را همگام با این تحولات مى داند.
پی نوشتها:
1- منتخب الأثر:ص482.
2- منتخب الأثر:ص483.
3- منتخب الأثر:ص483.
4- منتخب الأثر:ص299.
5- منتخب الأثر:ص482.
آینده جامعه ها و جهان بشریت چه مى شود؟ نظر قرآن درباره سرنوشت جامعه ها چیست؟
پاسخ: قرآن در باره سرنوشت جامعه ها به روشنى سخن گفته است و با ملاحظه آیاتى که در این زمینه وارد شده است مى توان نظریه قرآن را در جهات مختلف مسأله دریافت و ما آیات ده‌گانه اى را که در این موضوع وارد شده است در چند بخش مطرح مى کنیم:
1. صالحان وارثان زمین مى شوند
آینده نگرى انسان او را وادار مى کند که از آینده جهان و سرنوشت بشر خبرى به دست آورد، زیرا از سپیده دم تاریخ ، نزاع و نبرد پیوسته ى میان حق و باطل برقرار بوده و پیروزى دست به دست مى‌گشت و به تعبیر قرآن:
(...وتِلکَ الأَیّامُ نُداوِلُها بَیْنَ النّاس...).(1)
«ما ایام و روزهاى (شیرینى و پیروزى) را میان مردم دست به دست مى گردانیم».
با این که روش تاریخ بشر تاکنون به صورت مبادله پیروزى بوده است، ولى قرآن معتقد است مشیت الهى بر این تعلق گرفته که در آینده، فقط صالحان وارثان زمین خواهند بود، وحکومت جهان و اداره امور را به دست خواهند گرفت وحق وحقیقت در موضع خود استوار خواهد بود و باطل بر آن پیروز نخواهد شد. و همه جهانیان زیر لواى حکومت صالحان قرار خواهند گرفت و حکومت واحدى بر جهان مستولى خواهد شد چنان که مى فرماید:
(وَلَقَدْ کَتَبْنا فِى الزَّبُور مِنْ بَعْدِ الذِّکْر أَنَّ الأَرْض یَرِثُها عِبادى الصّالِحُون).(2)
«ما در کتاب زبور، پس از «ذکر»(شاید مقصود تورات باشد) چنین نوشتیم که در آینده صالحان و پاکان وارثان زمین خواهند بود و صفحه جهان براى ابد از لوث وجود افراد ناصالح پاک خواهد شد».
و در آیه دیگر باز مى فرماید:
(وَعَدَ اللّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَعَمِلُوا الصّالِحات لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِى الأَرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ...).(3)
«خداوند به افراد با ایمان از شما که داراى عمل نیک هست، وعده قطعى داده است که آنان را خلیفه وجانشینان خود در روى زمین قرار خواهد داد».
جانشینى این گروه از خداوند یا از پیشینیان در روى زمین، همان قیام به تدبیر امور زندگى، و برقرارى عدل و عدالت در اجتماع و توسعه عمران و آبادى در زمین است.
در آیه سوم، سرانجام را از آن تقوا پیشگان مى داند و یادآور مى شود که:
(...وَالعاقِبَةُ لِلتَّقْوى) (4): «عاقبت از آن متقین است».
پیامبران در طول تاریخ براى اشاعه مکتب خود، مجاهدت ها وکوششها کرده اند، ولى هرگز نتوانسته اند مکتب خود را در سراسر جهان پیاده کنند و در هر عصرى گروههاى بى شمارى به مخالفت با پیامبران برخاسته و سد راه آنان بودند. ولى قرآن مبارزه هاى اهل باطل را با مکتب حق یک مبارزه موقت تلقى مى کند و معتقد است که سنگرهاى باطل سرانجام فرو ریخته و برنامه پیامبران در جهان گسترش پیدا خواهد کرد
2. استقرار آیین خدا و گسترش امنیت در جهان
قرآن در دو مورد از برقرارى آیین اسلام در جهان، و پیروزى آن، بر دین هاى دیگر خبر داده است و این گزارش غیبى تاکنون محقق نگردیده و طبق روایات، ظرف تحقق آن، دوره دیگرى است که در آن، آخرین وصى پیامبر حضرت مهدى (علیه السلام)زمام امور را بدست مى گیرد و اسلام را در سراسر شرق و غرب منتشر مى سازد چنان که مى فرماید:
(هُوَ الَّذِى أَرْسَلَ رَسُولهُ بِالهُدى وَدِین الحَقّ لِیُظْهِرَهُ عَلى الدِّینِ کُلِّهِ وَلَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُون).(5)
«او است که پیامبر خود را با هدایت ها و آیین استوارى فرستاده است تا دین حق را بر تمام دین ها پیروز گرداند هر چند گروه مشرک آن را دوست نداشته باشند».
در آیه دیگر، همین مطلب به تعبیر دیگر و این که «نور خدا خاموش شدنى نیست»، وارد شده است چنان که مى فرماید:
(یُرِیدُونَ لِیُطْفِئُوا نُورَ اللّه بِأَفْواهِهِمْ وَاللّهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَلَوْ کَرِهَ الکافِرُون).(6)
«مى خواهند نور خدا را با دهانهاى خود خاموش کنند، خداوند نور خود را به پایان مى رساند هر چند کافران دوست نداشته باشند».
3. پیروزى پیامبران
پیامبران در طول تاریخ براى اشاعه مکتب خود، مجاهدت ها وکوششها کرده اند، ولى هرگز نتوانسته اند مکتب خود را در سراسر جهان پیاده کنند و در هر عصرى گروههاى بى شمارى به مخالفت با پیامبران برخاسته و سد راه آنان بودند.
ولى قرآن مبارزه هاى اهل باطل را با مکتب حق یک مبارزه موقت تلقى مى کند و معتقد است که سنگرهاى باطل سرانجام فرو ریخته و برنامه پیامبران در جهان گسترش پیدا خواهد کرد.
قرآن این حقیقت را طى آیاتى بیان مى کند:
(إِنّا لَنَنْصُرُ رُسُلنا وَالَّذِینَ آمَنُوا فِى الحَیاةِ الدُّنْیا وَیَوم یَقُومُ الأَشهاد).(7)
«ما پیامبران و فرستادگان خود وافراد با ایمان را در دنیا و روز قیام گواهان کمک مى کنیم».
قرآن در آیه دیگر از تعلق مشیت الهى بر پیروزى پیامبران در آینده سخن مى گوید آنجا که مى فرماید:
(وَلَقَدْ سَبَقَتْ کَلِمَتُنا لِعِبادِنا المُرْسَلین * انّهُمْ لَهُمُ المَنْصُورون * وَإِنَّ جُنْدَنا لَهُمُ الغالِبُون).(8)
«اراده و مشیت ما به پیروزى پیامبران تعلق گرفته است، آنان کمک شدگان هستند و سپاه ما (سپاه توحید) پیروز است».
و در آیه دیگر مى فرماید:
(کَتَبَ اللّهُ لأَغْلَبَنَّ أَنَا وَرُسُلى...).(9)
«خداوند بر خود واجب و لازم شمرده است که او و پیامبران او بر قواى کفر غلبه کنند».
قرآن در دو مورد از برقرارى آیین اسلام در جهان، و پیروزى آن، بر دین هاى دیگر خبر داده است و این گزارش غیبى تاکنون محقق نگردیده و طبق روایات، ظرف تحقق آن، دوره دیگرى است که در آن، آخرین وصى پیامبر حضرت مهدى (علیه السلام)زمام امور را بدست مى گیرد و اسلام را در سراسر شرق و غرب منتشر مى سازد
4. در مبارزه حق و باطل، حق، همواره پیروز است
آیات قرآن نه تنها نظام تکوین را نظام خیر، و غلبه خیر بر شر مى داند، بلکه سرانجام، نظام اجتماعى انسان را نظام استوار مى داند که در آن نظام توحید بر نظام شرک و طاغوت غلبه کرده و پیروزى از آن صالحان و راستگویان خواهد بود از این جهت مى فرماید:
(بَلْ نَقْذِفُ بِالحَقِّ عَلى الباطِلِ فَیَدْمَغُهُ فَإِذا هُوَ زاهِق...).(10)
«ما حق را بر باطل مى زنیم و آن را نابود مى سازیم ناگهان آن پوچ و تباه است».
قرآن در آیه دیگر حق و باطل را به آب وکف تشبیه مى کند و باطل بسان کف بر دوش حق سوار مى شود و با حرکت حق، حرکت مى کند، امّا دیرى نمى پاید باطل هاى کف گونه فرو کش کرده وحق و حقیقت بسان آب حیات در دلها باقى مى ماند آنجا که مى فرماید:
(...أَمّا الزَّبَدُ فَیَذْهَبْ جُفاءً وَأَمّا ما یَنْفَعُ فَیَمْکُثُ فِى الأَرض...).(11)
«کفها روى آب نابود مى شوند و آنچه براى مردم مفید است در زمین باقى مى ماند».
5. کمک هاى غیبى در سرانجام جامعه ها
قرآن معتقد است که در سرانجام جامعه ها، افراد، فداکارى پیدا مى شوند که با تمام قدرت در عزت اسلام و ذلت کفر مى کوشند و از این طریق به گروهکها هشدار مى دهد که اگر از جاده مستقیم توحید منحرف شوند و به وادى جاهلیت بازگردند، هرگز آیین حق با انحراف آنان نابود نمى شود، و در طول تاریخ که جامعه انسانى رو به کمال است افرادى پیدا مى شوند که خداوند آنان را دوست دارد و آنان نیز خدا را دوست دارند، آنان در مقابل گروه با ایمان متواضع و در برابر کافران عزیز و سرکشند، در راه خدا کوشش مى کنند و از سرزنش سرزنش کنندگان نمى ترسند، آنجا که مى فرماید:
(یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا مَنْ یَرْتَدَّ مِنْکُمْ عَنْ دِینهِ فَسَوفَ یَأتِى اللّه بِقَوم یُحِبُّهُمْ وَیُحِبُّونهُ أَذِلّة عَلى المُؤْمِنین أَعِزَّة عَلى الکافِرینَ یُجاهِدُونَ فِى سَبیلِ اللّهِ وَلا یَخافُونَ لَومة لائِم...).(12)
اکنون باید دید که این وعده ها و نویدهاى قرآن که تاکنون به صورت جهانى و عالم‌گیر جامه عمل نپوشیده است کى تحقق خواهد پذیرفت، این مشکل را مى توان با مراجعه به روایات صحیح اسلامى گشود و روایات اسلامى انگشت روى این مجهول مى گذارند و از تحقق این نویدها در عصر ظهور امام زمان (علیه السلام)گزارش مى دهند.
ادامه دارد ...
پی نوشتها:
1- آل عمران/140.
2- انبیاء/105.
3- نور/55.
4- طه/132.
5- توبه/33 و صف/9.
6- صف/8.
7- غافر/51.
8- صافات/171 ـ 173.
9- مجادله/21.
10- انبیاء/18.
11- رعد/17.
12- مائده/54.
منبع: نهاد حضرت آیت الله العظمی امام خامنه ای(حفظه الله تعالی) در دانشگاه ها
