فتنه 88 به مثابه تردیدهایی که برای بسیاری از خواص جامعه ایجاد کرد و شکاف و دو دستگی در آنها را دامن زد، در ابتدای فراخوانیهای خود بین اقشار مختلف مردم نیز همین کارکرد را به نوعی برجا گذاشت. لذا در اولین فراخوانی غیرقانونی در روز 25 خرداد در تهران، شاهد حضور هواداران موسوی در میدان انقلاب و خیابان آزادی بودیم. در انتهای این مراسم، آشوبگران تعدادی اتوبوس، بانک، موتوسیکلت و دیگر اموال عمومی و شخصی را به آتش کشیدند. عناصر سازماندهی شده هجوم وحشیانه ای را به مردم آغاز کردند و به ضرب و شتم مردم پرداختند. این اقدامات با تخریب اموال عمومی و دولتی، حمله به پایگاه نظامی بسیج، به آتش کشیدن مسجد، سردادن شعارهای ساختار شکن و ...، ادامه پیدا کرد. تعدادی از شهروندان نیز به ضرب گلوله‌های غیرسازمانی به شهادت رسیدند. خوشبختانه خیلی زود نقاب از چهره فتنه گران کنار زده شد و موج حمایتهای دشمنان خارجی و عناصر و گروههای ضدانقلاب، ماهیت فتنه و اهداف آنها را برملا ساخت. همین موضوع باعث گردید که جریان فتنه در فراخوانی های بعدی، نتواند مردم را به صحنه بیاورد. پیاده نظام آنها در حوادث بعدی صرفا به عناصر مخالف و معاند نظام منحصر گردید. در برخی از فراخوانها، تجمع آنها از چند صد نفر تجاوز نمی کرد و یا برخی نیز بی پاسخ می ماند. این روند سبب شد که گروهک منافقین و برخی گروههای ضدانقلاب فرامرزی، نیروهای بیشتری از هوادارن خود را فراخوان نموده و وارد صحنه کنند. آنچه که در ماههای بعد خصوصا در آبان و دیماه به خیابان آمدند و تلاش کردند آشوب و فتنه را زنده نگه دارند، بازماندگان همین گروههای ضدانقلاب بودند که با فراخوان سران فتنه و هدایت فرماندهان عملیاتی آن مدیریت می شدند. بی تردید، اولین اثری که آشوب و هرج و مرج بدنبال داشت، خدشه به امنیت ملی در محیط داخلی و وجهه نظام در محیط منطقه ای و بین المللی بود.
بهرحال، آن بخشی از مردم که به سه نامزده بازمانده در رقابت انتخاباتی 88 رای داده بودند و در 25 خرداد به آنها پاسخ مثبت دادند، برخی پشیمان شدند و به موج مردمی مقابله با جریان فتنه پیوشتند. برخی نیز سکوت را ترجیح دادند و در انتظار کنار رفتن غبار فتنه و روشن تر شدن ماهیت مناقشه، خود انزوایی پیشه کردند. نکته ای در این رابطه حائز اهمیت است، گسترش این دو دستگی و رسوخ دامنه شک و تردیدها، حتی به درون خانه و بین اعضای خانواده ها بود که آسیب ناشی از آن را نمی توان انکار کرد. این آسیب، حتی در میان سطوح مختلف افراد در ادارات، سازمانها و نهادها نیز قابل مشاهده بود.
یکی از کارکردها و آثار این شکاف در بین ملت، مخدوش کردن روحیه و وحدت ملی و خراش دادن اعتماد عمومی نسبت به نظام و کارآمدی آن بود. بدیهی است که هزینه ای که جریان فتنه از این ناحیه تحمیل کرد، بسیار سنگین بوده و بازسازی آن کار راحتی نخواهد بود. این دقیقا نادیده گرفتن وصیت آن عبد صالح خداوند و معمار بزرگ انقلاب است که فرمودند: بی تردید رمز بقای انقلاب اسلامی همان رمز پیروزی است ؛ و رمزپیروزی را ملت می داند و نسلهای آینده در تاریخ خواهند خواند که دو رکن اصلی آن : انگیزه الهی و مقصد عالی حکومت اسلامی ؛ و اجتماع ملت درسراسر کشور با وحدت کلمه برای همان انگیزه و مقصد.(فرازی از وصیت نامه سیاسی الهی امام خمینی(ره))
شاید خسارات وارده از سوی جریان فتنه در اغتشاشات خیابانی به اموال عمومی، سازمانهای دولتی و بانکها، در مقابل هزینه های کلان اقتصادی ناچیز باشد. یکی از اصول مسلم و پذیرفته شده در موضوع سرمایه گذاری در کشور، ضرورت ثبات سیاسی، امنیت و آرامش است. فتنه 88 این کارکرد را داشت که شک و تردیدها را در سطح داخلی و منابع خارجی برای اطمینان از سرمایه گذاری و حفظ سرمایه را دست کم برای مدتی زیاد کرد.
مصباحی مقدم، نماینده مجلس و یکی از چهره های اقتصادی کشور، در مصاحبه ای با اشاره به ابعاد، آثار و پیامدهای فتنه 88 در عرصه اقتصادی کشور می گوید: یکی از اثرات فتنه در کوتاه مدت این بود که بازار ما را تعطیل کرد. این فتنه عمده در تهران بود؛ تعطیلی بازار تهران به مدت یک هفته و حالت نگرانی که مردم داشتند این خودش یکبار روانی برای مبادلات تجاری بود. این فتنه موقعیت سیاسی جمهوری اسلامی را از آن حالت بالا و رفیعی که در منطقه و جهان به دست آورده بود را افت داد. این افت موقعیت، دشمنان جمهوری اسلامی را جری کرد، به آنها این فرصت را داد که تحریمهای ما را تشدید کنند، با این تصور که تشدید این تحریمها، فتنه ای که پدید آمده دامنگیر خواهد شد. و ضربه کاری را به نظام جمهوری اسلامی خواهند زد. سرمایه گذاری های خارجی از آن به بعد آن روند رشدی را که طی می کرد دیگر طی نکرد و متوقف شد. البته هنوز کم و بیش سرمایه گذاری هایی صورت می گیرد ولی نه به شکل گذشته و آن شرایطی که ما با توجه به موضع خوب سیاسی و اقتصادی برای آنها داشتیم و اینها را باید حاصل کارکرد این فتنه و جریان فتنه دانست و معتقدم اگراین فتنه نبود ما سرمایه گذاریهای خارجی را در پروژه عسلویه به صورت بسیار دامنه دارتری داشتیم. ما تهدیدات آمریکا و اروپا و کانادا و امثال آن و همچنین تحریمها را هرگز نمی داشتیم. چون آنها وقتی ببینند ملت ما پشت نظام و به صورت یکپارچه در عرصه مدیریت کشور هستند یک چنین اقدامات نامبارکی را نمی کنند. با توجه به رفتار فتنه گران وقتی دیدند گویی این نظام بخشی از پشتوانه خود را از دست داده است به خود اجازه انجام اموری مانند تحریم و تهدید را دادند. فتنه گران هیچ پایگاه اجتماعی نداشتند و یک دروغ بزرگ را به مردم القاء کردند. فتنه هم عواقب سیاسی داشت و هم تبعات اقتصادی که توانستیم به یاری خدا حتی به جایگاه رفیعتری هم از موضع پیشین دست پیدا کنیم(سایت مشرق به نقل از پایگاه اطلاع رسانی جبهه متحد، 8/12/1390)
یکی از نهادهایی که هدف جریان فتنه قرار گرفت، شورای نگهبان بود. بر اساس اصل 99 قانون اساسی، مرجع قانونی و مکانیزمی که برای نظارت بر انتخابات و صیانت از آرا در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران پیش بینی شده است، شورای نگهبان و ساختار و سازوکارهای مرتبط با آن است. البته به جز دوره اول ریاست جمهوری، که شورای نگهبان هنوز تشکیل نشده بود، کلیه روسای جمهور و جناحهای سیاسی که در جمهوری اسلامی ایران از طریق انتخابات به قدرت رسیدند، به پشتوانه همین شورا بوده است. زیر سئوال بردن شورای نگهبان، ماهها قبل از خرداد 88، از سناریوی تشکیک در سلامت انتخابات رقم خورد.
در آستانه انتخابات ریاست جمهوری دهم، اظهارات برخی از اشخاص و حتی کاندیداها فضای سالم انتخابات را به سمت تردید و تشکیک سوق دادند. اظهاراتی چون «مردم هیچ گاه ضد انقلاب نمیشوند و اگر احساس کنند، رای شان جور دیگری خوانده می‌شود و تاثیرگذار نیست و نیز احساس کنند نمیتوانند نقش خود را به خوبی در جامعه ایفا کنند، حضورشان ضعیف می‌شود"،( رک؛ سخنان هاشمی رفسنجانی که در مراسم سیامین سالگرد قانونگذاری در مجلس شورای اسلامی نقل از (خبرگزاری کار ایران-12/9/1387)) «باید به طور جدی تلاش شود تا سلامت انتخابات برای مردم مشخص شود تا با خیال راحت بروند و رای دهند، از این جمله بودند. اما بیانات رهبری بسیار آرامش‌دهنده بود. نمی‌خواهم بگویم که غیر از این است، اما در تبلیغاتی که می‌شود، ضرورت دارد که علائم روشنی برای سلامت انتخابات نشان داده شود".(سخنان هاشمی رفسنجانی در خطبه های نمازجمعه تهران، اردیبهشت 88)
طراحان سناریو گام بعدی را در ایجاد یک تشکیلاتی غیرقانونی برداشتند و کمیته صیانت آراء را راه اندازی نمودند. با اعلام اسم رمز آشوب(تقلب)، این کمیته، ماموریت اصلی خود را به اجرا گذاشت و با اعلام ابطال انتخابات و اصراربر برگزاری مجدد آن، بیانیه های فراخوان برای اردوکشی خیابانی و اغتشاشات را صادر نمود.
اگرچه شورای نگهبان همواره در هر دوره از انتخابات، البته با شدت و ضعفهایی، قبل و پس از برگزاری انتخابات، آماج نقدها و هجمه هایی قرار می گرفته است، اما آنچه که در سال 88 در این رابطه رخ داد، در نوع خود بی سابقه بوده است. بعبارت دیگر بدعتی گذاشته شد و بدیلی برای شورای نگهبان خلق کردند.
براساس تجربه کودتاهای رنگین، انتخابات خصوصا انتخابات ریاست جمهوری همچنان بهترین بستر پیاده سازی چنین کودتایی محسوب می شود. در واقع، فتنه 88 نیز با راهکارها و مختصاتی از کودتای مخملی آغاز گردید. بازخوانی برخی اظهار نظرها در آستانه انتخابات مجلس نهم و ریاست جمهوری یازدهم، حکایت از آن دارد که آثار و پیامدهای فتنه 88 در این رابطه نیز قابل جستجو است و در عین حال دقت و هوشیاری بیشتری را می طلبد. اظهارات برخی شخصیت های که از آنها انتتظار نمی رفت، بار دیگر بهانه ای شد تا برخی افراد و محافل سیاسی، همان زمزمه ها را در مورد سلامت انتخابات و تشکیک در وظایف و کارکرد شورای نگهبان تکرار نمایند. به عنوان نمونه رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، در دیدار اعضای شورای مرکزی و دبیران استانی و شهرستانی حزب مردم‌سالاری، اعتماد مردم را سرمایه همیشگی انقلاب و نظام اسلامی خواند و با اشاره به اینکه مردم چیزی جز این نمی‌خواهند که در سرنوشت و آینده خود تأثیرگذار باشند، گفته بود: مردم می‌خواهند رأی‌شان تأثیرگذار باشد و تزئینی نباشد و می‌توان با فراهم آوردن زمینه یک انتخابات شفاف و سالم، با حضور ناظران و مجریان صالح، اراده مردم را از طریق انتخاب نمایندگان مستقل و قوی توسط خودشان تحقق بخشید. (سایت آفتاب، 25/7/1390)
همه افراد و گروههایی که مدعی هستند که به نظام، انقلاب و امام(ره) وفادار هستند و احساس تعلق دارند، دست کم یکبار این سخن حکیمانه معمار بزرگ انقلاب اسلامی و بنیانگذار نظام جمهوری اسلامی را بخوانند که فرمودند: «هشدار می دهم که تضعیف و توهین به فقهای شورای نگهبان امری خطرناک برای کشور و اسلام است . همیشه انحرافات به تدریج در یک رژیم وارد می شود و در آخر، رژیمی را ساقط می نماید. لازم است همه به طور اکید به مصالح اسلام و مسلمین توجه کنیم و به قوانین، هر چند مخالف نظر و سلیقه شخصی مان باشد احترام بگذاریم»(صحیفه امام ج17ص431).
ایجاد تشویش و تردید نسبت به برخی آرمانهای اصیل انقلاب، اصول مسلم و متقن قانون اساسی، خط امام خمینی(ره)، یکی از دیگر از پیامدهای فتنه 88 بود. القائات جریان فتنه اذهان عمومی را مشوش کرد و دست کم در بین بخشی از مردم تاثیر گذار بوده است، خصوصا در بین نسلی که با مبانی، منابع، فرآیندها و سوابق کمتر آشنا بوده اند، یا نسبت به ماهیت و اهداف پدیده های سیاسی و شیوه ها و پیامدهای آنها، دارای آگاهیهای سیاسی کافی نبوده و از شم سیاسی و قدرت تحلیل سیاسی لازم برخوردار نیستند.
بکار بردن شعارهای ساختار شکن، تلاشی برای از بین بردن مرزها و حرمتها و عبور از خط قرمزها بود. "شعار نه غزه - نه لبنان"، در واقع مخالفت صریح با میثاق ملی و اصول مسلم آن بوده است. صرف نظر از اینکه حمایت از مستضعفان و مسلمانان یک نگرش آرمانی انقلابی ملت ایران، مبنای فطری بشری و باور دینی مردم مسلمان ایران است، حمایت از مبارزات حق طلبانه در جهان در قانون اساسی جمهوری اسلامی تصریح شده است. بند 16 از اصل سوم بر« تنظیم سیاست خارجی کشور بر اساس معیارهای اسلام، تعهد برادرانه نسبت به همه مسلمانان و حمایت بی دریغ از مستضعفان جهان»، تاکید نموده و اصل 154 نیز تصریح می کند که؛ «جمهوری اسلامی ایران سعادت انسان در کل جامعه بشری را آرمان خود می داند و استقلال و آزادی و حکومت حق و عدل را حق همه مردم جهان می شناسد. بنابراین در عین خودداری کامل از هر گونه دخالت در امور داخلی ملت های دیگر از مبارزه حق طلبانه مستضعفین در برابر مستکبرین در هر نقطه از جهان حمایت می کند.»
دعوت مسلمانان و مستضعفان به خیزش و قیام علیه نظام سلطه و مستکبران، یکی از راهبردهای حضرت امام(ره) بود که تحت عنوان صدور انقلاب اسلامی چه در زمان حیات مبارک ایشان وچه در دوره زعامت رهبر فرزانه انقلاب اسلامی همواره دنبال شد. نهضت بیداری اسلامی در منطقه و روند معنویت گرایی در جهان اکنون خودش را مدیون امام و رهبری و ملت انقلابی ایران می داند. "شعار نه غزه - نه لبنان"، مخدوش کردن این منطق و خط مشی و آثار و دستاوردهای آن بود.
این ساختارشکنیها، جمهوریت نظام را نیز نشانه رفت و در واقع یکی از وجوه بارز پیامد فتنه 88، تشکیک در جمهوریت نظام و زیر سوال بردن ساختار انتخاباتی کشور بود. در حالی که انقلاب اسلامی و ملت ایران، همه افتخارش این است که نظام و ساختارهای آن را بر پایه مشارکت سیاسی شهروندان بنا نهاده است. تنها در اولین سال پس از پیروزی، 5 بار ملت ایران پای صندوقهای رای حاضر شدند و به نظام، قانون اساسی، برخی ساختارهای نظام رای دادند. هیچ رژیمی تاکنون چنین ریسکی را نپذیرفته و چنین تجربه ای را نداشته و نخواهد داشت. این یکی از وجوه تمایز مردم سالاری دینی در ایران با دمکراسی در رژیمهای مدعی غربی است. با تدابیر امام (ره) و بصیرت ملت انقلابی، جمهوریت نظام در عالی ترین شکل آن ترسیم شد و در طول سه دهه و حتی در شرایط جنگ و موشک باران شهرها، انتخابات به عنوان بستر مردم سالاری دینی و حفظ جمهوریت نظام، همواره به موقع و با اتقان بالا برگزار گردید.
