در آیاتی خداوند فتنه را در مورد شرک مشرکین به کار برده است، آن جا که می فرماید:
سَتَجِدُونَ آخَرینَ یریدُونَ أَنْ یأْمَنُوکُمْ وَ یأْمَنُوا قَوْمَهُمْ کُلَّما رُدُّوا إِلَى الْفِتْنَةِ أُرْکِسُوا فیها [نساء / 91]؛ چیزی نخواهد گذشت که به مردمی دیگر برمی خورید که می خواهند هم شما را از شر خود ایمن سازند و هم قوم خود را و هر گاه به سوی فتنه شرک دعوت می شوند، اجابت می کنند.
وَ لَوْ دُخِلَتْ عَلَیهِمْ مِنْ أَقْطارِها ثُمَّ سُئِلُوا الْفِتْنَةَ َلآتَوْها [احزاب/14]؛ آنان چنان بودند که اگر دشمنان از اطراف و جوانب مدینه به آنان وارد می شدند و پیشنهاد بازگشت به سوی شرک به آن‌ا می کردند، می پذیرفتند.
فتنه به معنای بلا و مصیبت دنیوی
در برخی از آیات که فتنه معنای کاربردی آزمایش را دارد (و ذکر گردید)، برخی از مفسّرین معنای بلا و مصیبت دنیوی را استنباط نموده اند، لذا برخی از موارد این بخش با فتنه به معنای آزمایش مشترک می‌‌باشد، چرا که اختلاف معنایی از دیدگاه مفسرین وجود دارد. در مجموع در مواردی معنای بلاهای دنیوی از واژه فتنه در قرآن استخراج می شود.
وَ حَسِبُوا أَلّا تَکُونَ فِتْنَةٌ فَعَمُوا وَ صَمُّوا [مائده/71]؛ با این حال آنان گمان می کردند که بلا و مجازاتی دامن شان را نخواهد گرفت، لذا (از دیدن حقایق و شنیدن سخنان حق) نابینا و کر شدند.8
وَ إِنْ أَصابَتْهُ فِتْنَةٌ انْقَلَبَ عَلى وَجْهِهِ خَسِرَ الدُّنْیا وَ اْلآخِرَةَ [حج/11]؛ اگر مصیبتی به آنها برسد دگرگون می‌شوند و به کفر رو می آورند و به این ترتیب هم دنیا را از دست داده اند و هم آخرت را.
فَلْیحْذَرِ الَّذینَ یخالِفُونَ عَنْ أَمْرِهِ أَنْ تُصیبَهُمْ فِتْنَةٌ أَوْ یصیبَهُمْ عَذابٌ أَلیمٌ [نور/63]؛ کسانی که خلاف فرمان او می کنند، نترسند که بلیه یا عذابی دردناک به ایشان برسد.9
فَإِذا أُوذِی فِی اللهِ جَعَلَ فِتْنَةَ النّاسِ کَعَذابِ اللهِ [عنکبوت/10]؛ چون در مجاهدت های راه خدا آزار ببینند، آزار از مردم را چون عذاب خدا می دانند. در بیان این که در این مورد فتنه متضمن معنای بلا و رنج است، مؤلف مجمع البیان فرموده: «بنابراین بین عذاب مردم که فانی و پایان پذیر است و بین عذاب خداوند که دائمی و همیشگی است، هیچ فرق نگذارده؛ چون که تمیزش کم و قدرت بیان او اندک است. این که خداوند اذیت و آزار مردم را «فتنه» نامیده، به منظور مشقت و رنج هایی است که در آن مشاهده می‌شود.»10
در مورد استعمال فتنه به معنای عذاب و یا اسباب آن، چنین آمده است: «اگر فتنه در مورد ماده محسوس به کار رود، به معنای سوزاندن آتش (عذاب اخروی) است، چنان که نقره و طلا را برای جدا شدن خالصی از ناخالصی می‌سوزانند.»11 بر این اساس در مواردی در آیات قرآن، فتنه در معنای عذاب اخروی به کار برده شده است.
یوْمَ هُمْ عَلَى النّارِ یفْتَنُونَ*ذُوقُوا فِتْنَتَکُمْ هذَا الَّذی کُنْتُمْ بِهِ تَسْتَعْجِلُونَ [ذاریات/13و14]؛ روزی است که همین خراصان در آتش گداخته می شوند و به ایشان گفته می شود بچشید آن عذابی را که می خواستید در آمدنش عجله شود.
وَ مِنْهُمْ مَنْ یقُولُ ائْذَنْ لی وَ لا تَفْتِنّی أَلا فِی الْفِتْنَةِ سَقَطُوا وَ إِنَّ جَهَنَّمَ لَمُحیطَةٌ بِالْکافِرینَ [توبه/49]؛ و از ایشان کسی هست که می گوید دستوری ده مرا و به فتنه میفکن مرا. آگاه باشید که در فتنه افتادند و دوزخ گرد برآمده است به کافران.
